Na de corona dreun zal de wereld er anders uitzien. Er ontstaan echter ook nieuwe kansen.

Na de Corona dreun zal de wereld er anders gaan uitzien. Er ontstaan echter volop nieuwe kansen!

Dat de groeiende economie toe was aan een adempauze stond voor iedereen vast. Echter de dreun die wordt uitgedeeld door het Corona virus is iets wat nog niet tot alle ondernemers was doorgedrongen. Toen de eerste slachtoffers in Nederland bekend werden dachten velen nog dat het wel allemaal zou meevallen. Pas toen Rutte op 15 maart de acute sluiting van de horeca aankondigde viel bij de ondernemers het kwartje. Snel daarna volgden nog zwaardere maatregelen. Inmiddels is voor iedereen duidelijk geworden dat het nooit meer wordt zoals het was.

Helder is dat de schade voor de economie gigantisch gaat zijn. De grote vraag wordt of we het virus snel genoeg onder controle gaan krijgen. Zoals het er nu naar uit ziet gaan we nog tot zeker eind juni te maken krijgen met allerlei beperkende maatregelen. Er is bijna geen bedrijf dat niet door de Corona crisis geraakt wordt. We gaan een regelrechte recessie in met een forse krimp van de economie.

Kijken we naar Food, dan zien we dat vanaf de financiële crisis van 2008 food met maar liefst 17 % is gegroeid. Met ander woorden we hebben ons door de crisis heen gegeten. Dat komt vooral omdat uitgaven aan voeding nog maar een relatief beperkt onderdeel uitmaken van ons bestedingsniveau. Dat was heel anders rond 1900 want toen gaven we nog 70 % van ons inkomen aan food uit. Horeca en supermarkten hebben hier optimaal van geprofiteerd. Voor de supermarkten bleef de online concurrentie nagenoeg uit. Eind 2019 ging maar 3,4 % van de supermarktomzet via online. Horeca heeft echter geprofiteerd van de thuisbezorgdiensten en de fysieke vestigingen die je overal zag openen.

Non food is een heel ander verhaal. Sinds 2008 is de omzet tot eind 2019 met maar liefst 12 % gedaald. Dat verklaart ook de vele faillissementen in de winkelstraten. Bovendien heeft non food enorme concurrentie van online spelers. De opening van veel horecabedrijven in de winkelstraten heeft de lege gaten deels gevuld en vooral gezorgd voor de gezelligheid die mensen willen beleven die fysiek winkelen. Zonder deze horeca was de klap in de winkelstraten desastreus geweest.

Niet alles is op dit moment een drama. Een paar grote uitzonderingen zijn:

• Supermarkten –  Opnieuw lijken de supermarkten geen last te hebben van de crisis. Sterker nog ze komen er sterker uit. Hamstergedrag zorgde er zelfs voor dat de supermarkten in maart een hogere weekomzet hadden dan met de Kerst. Dit is nooit eerder gebeurd. Bovendien zijn veel mensen nu online boodschappen gaan proberen zodat ook online meer omzetgroei gaat bereiken.
• Drogisterijen – Extra omzet hier vooral voor desinfectie en geneesmiddelen. Wel zal er een forse daling volgen in allerlei schoonheidsartikelen. Waarom zou je je opmaken als je niet meer naar je werk hoeft of uit kunt gaan. Uiteindelijk zal dit tot een omzetdaling kunnen leiden.
• Foodwinkels zoals bakkers, slagers en groentewinkels – Blijkbaar ontdekken consumenten dat deze kleine spelers waardevol zijn en vooral kwaliteit bieden.
• Bouwmarkten – Nu veel mensen verplicht thuis moeten blijven is het een ideaal moment om te gaan klussen.
• Tuincentra – Om dezelfde reden zijn mensen massaal begonnen om in de tuin te gaan werken. Bovendien komen velen nu op het idee om ook zelf groente en fruit te gaan kweken, want je weet maar nooit.
• Speelgoedwinkels – Om de kinderen thuis bezig te houden is op dit moment niets meer te gek. Na jaren ploeteren hebben deze winkels nu even de wind mee.
• De Bol.coms van deze wereld – Uit verveling zullen er veel extra aankopen worden gedaan.

Het is evident dat bijna geen bedrijf kan ontsnappen aan de gevolgen van de Corona crisis. Iedereen heeft er last van, maar er zijn een aantal sectoren die heel zwaar gaan bloeden. Waar vallen dan de zwaarste klappen?

• De horeca – Enige maanden je restaurant niet draaiende kunnen houden is een drama. De vaste kosten blijven doorlopen en dit zal tot een ware golf aan faillissementen leiden.
• Evenementen bedrijven – Deze bedrijven hebben over het algemeen weinig tot geen vet op de botten. Een periode van geen inkomsten is bijna niet te overbruggen.
• De overige winkels – Gezien de al jaren dalende omzetten hebben winkeliers überhaupt geen reserves meer. Vastgoedeigenaren zijn niet bereid om de huurinkomsten tijdelijk te laten vervallen wat betekent dat de ene na de andere winkel zal omvallen. Door de oproep om zo min mogelijk de straat op te gaan en het ontbreken van horeca mogelijkheden zijn de winkelstraten leeg.
• De tuinbouw – Het niet kunnen inhuren van arbeidskrachten zal tot grote problemen gaan leiden bij het oogsten. Denk hierbij aan bijvoorbeeld asperges en aardbeien.
• De Bloemenkwekers – Het grootste deel van onze bloemproductie gaat naar het buitenland. Nu dat door de vele lockdowns is weggevallen is de financiële schade gigantisch. De Nederlandse markt is veel te klein om dit ook maar enigszins op te vangen.
• De autofabrikanten – Deze sector komt er nu achter dat ze voor veel onderdelen veel te afhankelijk zijn van Aziatische producenten. Door een tekort aan veel componenten kunnen deze fabrieken eenvoudigweg niet verder.
• Reisorganisaties – Toerisme is volledig weggevaagd, omzet naar 0.
• Vliegtuig maatschappijen – De vaste kosten in deze sector liggen extreem hoog. Het niet kunnen vliegen betekent daarom een financiële dreun die heel moeilijk te boven komen is.
• Cateraars – Doordat bedrijven stilliggen en mensen veelal thuiswerken keldert de omzet.
• Toeleveranciers aan autobedrijven en vliegmaatschappijen – Als aan het einde van de keten de productie wegvalt komen de toeleveranciers uiteindelijk ook in de problemen. Dit gaat een domina effect van problemen opleveren.
• Staalbedrijven – Door het stilleggen van de autofabrieken stort de vraag naar staal voor een belangrijk deel in.
• Consultancy bedrijven en andere dienstverleners –  Ofschoon sommige zaken nog rustig kunnen doorlopen zal het duidelijk zijn dat veel projecten op de lange baan worden geschoven. Bovendien is vaak persoonlijk contact nodig en inzicht in het dagelijks reilen en zeilen van de organisatie. Dat wordt nu even lastig.

Al met al een heel somber beeld. Het is duidelijk dat het einde van deze crisis nog lang niet in zicht is. Nederland gaat te maken krijgen met een forse recessie en een groeiend aantal werklozen. De klap gaat groter worden dan we met zijn allen denken. Zeker ook omdat we niet alleen afhankelijk zijn van onze eigen economie, maar van de wereld economie. Daarbij moet in het oog gehouden worden dat bijvoorbeeld Amerika het Corona virus lange tijd niet serieus heeft genomen en hierdoor een grote achterstand heeft opgebouwd in de bestrijding van deze ziekte. De Amerikaanse economie kan daardoor meer dan evenredig zwaar geraakt gaan worden. De gevolgen daarvan zullen wereldwijd te voelen zijn. Bovendien is het de vraag of China daadwerkelijk het Corona virus onder controle heeft. Een nieuwe uitbraak kan veel bedrijven weer compleet platleggen.  

Natuurlijk is de situatie moeilijk en onzeker, maar er ontstaan ook nieuwe kansen. Er komt een moment dat we het virus onder controle krijgen en er een vaccin beschikbaar komt. Doemdenken gaat niet helpen. Daarom moeten we zoeken naar nieuwe opportunity’s die zich zeker voor gaan doen. We moeten onze ogen, hersens, creativiteit en intuïtie volop gaan gebruiken om straks nieuwe kansen op te pakken. Ik wil er hier een paar noemen.

• Anti globaliserings trend – Zorg voor verminderde afhankelijkheid van Aziatische producenten. Als deze crisis één ding heeft aangetoond dan is het dat we veel te afhankelijk zijn van met name China en Korea. Met andere woorden; De globalisering is misschien wel doorgeslagen. Veel fabrieken liggen nu stil omdat ze allerlei componenten missen. Het wrange is dat soms het ontbreken van slechts 1 component al zorgt voor een productiestop. Onbegrijpelijk dat we het zover hebben laten komen. We hebben ons veel te veel laten leiden door prijs en we hebben onvoldoende nagedacht over de afhankelijkheid die we hierdoor hebben opgebouwd. Het logische gevolg is dat veel bedrijven zich nu zullen gaan oriënteren op productie dichtbij. Door de toegenomen automatisering zullen de loonkosten verschillen minder belangrijk worden. Ondernemers in Nederland kunnen hierop inspringen en nieuwe business genereren. Zekerheid gaat belangrijker worden dan prijs!
• Over rationalisatie supplier portfolio biedt kansen. Veel bedrijven hebben hun supplier portfolio in het verleden zwaar gerationaliseerd. Soms gaat dit zo ver dat er in partnership nog maar met één supplier wordt gewerkt voor bepaalde onderdelen of diensten. Nu is duidelijk geworden dat spreiding van de aanvoer toch verstandiger is. Bijvoorbeeld in de medische sector is het griezelig om te zien dat er vaak maar 1 fabrikant is die bepaalde Corona testen kan bieden. In de toekomst zullen we dat nooit meer willen.
• Bedrijven kijken vaak veel te eendimensionaal naar hun bedrijf en hun competenties. Toen duidelijk werd dat de wereld een enorm tekort aan beademingsmachines zou krijgen gingen verschillende bedrijven nadenken of ze hier iets in konden betekenen. Stofzuiger fabrikant Dyson keek naar hun competenties en bedachten dat ze verstand hadden van het verplaatsen van lucht. Vervolgens dachten ze na over wat ze daar eigenlijk nog meer mee konden doen. Dat bracht ze op het idee dat ze eigenlijk heel goed beademingsmachines moesten kunnen maken die meer dan betrouwbaar waren. Daar is immers een schreeuwend tekort aan. Ook bij deze apparaten gaat het immers om het verplaatsen van lucht. Een nieuwe winstgevende business was geboren door op een andere manier naar je competenties te kijken! Ga een dag onder externe begeleiding met je managementteam zitten en ga nadenken wat je met je huidige competenties nog meer kunt doen en waar winstgevende markten zijn te vinden. Kijken met een open blik gaat je helpen deze markten te vinden. Ze zijn dichterbij dan menig bedrijf denkt.

• Online is niet een vijand maar een vriend. Veel winkeliers zijn zich eindeloos blijven verzetten tegen online business. Nu is duidelijker dan ooit  geworden dat je helemaal niet zonder online kunt. Sterker nog; in deze moeilijke tijden kan het je redding zijn. De winkeliers die dit tijdig in de gaten hadden en online hebben opgezet hebben daar nu enorm profijt van. Bedrijven en winkeliers die dit nog niet in orde hebben moeten hier nu keihard aan gaan werken.
• Ga lokale producten ontwikkelen. Boeren die het nu moeilijk hebben zouden allerlei producten op hun boerderij kunnen gaan fabriceren. Consumenten zoeken steeds meer naar producten die nog echt zijn en bovendien een betere en vollere smaak hebben. Daar wordt ook fors voor betaald. Denk aan vlees, zuivel, groente, jam, etc. Zorg wel dat dit producten met een verhaal worden. Geef hier daarom veel aandacht aan.

• Ga straks vooral niet op prijs concurreren. Zo vragen verschillende brancheorganisaties zich af of er niet na de crisis een gereguleerde enorme uitverkoop moet komen. Dit is echter het domste dat je kunt doen. Als straks na maanden binnen zitten de consumenten weer zonder beperkingen naar buiten mogen zijn het net dartele koeien die voor het eerst weer in de wei worden losgelaten. Bovendien is er veel minder geld uitgegeven omdat horeca, pretparken, sportclubs, bioscopen, dure concerten, weekend tripjes etc niet gedaan konden worden. Er is dus geld opgepot. Mensen zijn blij dat ze weer iets te doen hebben. Winkeliers moeten dan vooral niet gaan lopen discounten, maar moeten zorgen tegen goede prijzen hun spullen te verkopen. Zo kunnen ze de zware verliezen van de maanden daarvoor sneller herstellen.
• Zorg voor excellente dienstverlening. Bedrijven als de KLM zullen nog jarenlang kunnen profiteren van het feit dat ze ondanks de gigantische verliezen in staat zijn geweest om toch 200.000 gestrande reizigers terug te halen. Ze waren niet te beroerd om  lege toestellen naar de meest exotische oorden te sturen om hun passagiers op te halen. Dat was wel anders bij de maatschappijen waar je voor een prikkie een ticket had gekocht. Die waren vaak aan hun lot overgeleverd. Voor veel passagiers werd nu duidelijk dat het betalen van een meerprijs extra service betekent zelfs in een noodsituatie waarin de KLM verkeerde. De sympathie die ze daarmee hebben opgebouwd zal niet licht vergeten worden. Voor veel bedrijven wordt nu duidelijk dat op prijs concurreren erg lastig wordt. Door excellente service te bieden kun je meer loyale klanten genereren en daardoor een meer stabiele business bouwen.

• Faciliteren van thuiswerken gaat drastisch toenemen. Thuiswerken is door de crisis in een enorme stroomversnelling geraakt. Veel bedrijven realiseren zich nu dat ze deze mogelijkheden toch hebben onderschat. Op het laatste moment moest veel op een houtje touwtje manier worden ingericht. Zo werd veelvuldig beroep gedaan op het Microsoft Cloudportfolio van Vodafone. Managers draaien daar nu overuren. Na de crisis zal dit volop aandacht gaan krijgen en veel nieuwe business genereren. Bovendien moet dan thuis een goed netwerk maar bijvoorbeeld ook goede printers geïnstalleerd gaan worden. Ook dat biedt weer kansen voor toeleveranciers.
• Bedrijven gaan meer letten op een hygiënische omgeving. De Corona crisis heeft ons laten zien dat er op het gebied van hygiëne in ons land nog heel veel te verbeteren valt. We hebben daar nooit eerder zo kritisch naar kunnen kijken. Bovendien denken we nu plotseling na over de hygiëne van winkelkarretjes, benzine pompen etc. Na de crisis zal dit  veel hoger op het lijstje bij veel bedrijven gaan komen. Dat betekent grote kansen voor schoonmaakbedrijven die dan eindelijk de kans hebben om uit de negatieve prijsspiraal te komen en betere prijzen te vragen. Hetzelfde geldt voor toeleveranciers van hygiëne middelen. De vraag hiernaar gaat fors stijgen. Brouwer Bavaria kwam tot de conclusie dat ze goed zijn in het werken met alcohol en het afvullen van flessen. Daarom was de stap snel gemaakt om desinfectiemiddelen te gaan produceren. Dit zal natuurlijk nooit hun hoofd business worden, maar het geeft wel een verbreding van je productaanbod en kan je risico’s beperken. Nu er minder bier wordt gedronken is het wel handig om dan je geld te verdienen met desinfectiemiddelen. Het spreidt zodoende je risico.

Innovatieve oplossingen zijn hard nodig. Hier een voorbeeld van een ondernemer die een wasstraat voor winkelwagentjes heeft bedacht.

• Restaurants moeten van zich laten horen. De Lockdown van restaurants is een enorme klap voor de sector. Stilzitten is echter geen optie. De toename van de vraag naar maaltijden thuis biedt juist kansen. Sluit je aan bij sites als Thuisbezorgd.nl, maar ga ook actief in de omgeving aan de slag om maaltijden zelf thuis aan te leveren. Zorg dan ook voor bijzonder aanbod. Juist nu we zo lang moeten binnen blijven willen we onszelf eens extra verwennen. Denk ook aan abonnementen.
• Winkels moeten de handen ineen slaan. Als straks de crisis voorbij is moeten winkelstraten veel meer dan in het verleden met elkaar gaan samenwerken en regelmatig festiviteiten en evenementen gaan organiseren. Dorpjes als Borne zijn een voorbeeld waar de winkeliersvereniging permanent zorgt voor leven in de brouwerij en daardoor voor omzet. Mensen hebben straks weer behoefte aan plezier en daar kun je goed gebruik van maken.

Dit is een kleine greep uit de mogelijkheden die zich straks voor gaan doen in heel veel sectoren. We zullen nu door de zure appel moeten heen bijten. Nederland staat bekend als een ondernemend volk en daarom heb ik vertrouwen dat we de zaak weer op kunnen pakken. Tot die tijd zullen we in zwaar weer blijven en nog heel veel zieken en dodelijke slachtoffers te betreuren hebben. Daarom nogmaals de oproep om je strikt aan de richtlijnen van de overheid te houden. Niet alleen ter bescherming van jezelf maar ook van anderen. Hoe eerder we de zaak onder controle krijgen hoe beter. Gebruik de extra tijd die we nu over hebben om na te denken over de toekomst en de mogelijkheden die ontstaan. Ga dit nu vast voorbereiden. Neem ook de moeite om weer eens goed naar businessplannen te kijken en deze fors aan te scherpen met de nieuwe werkelijkheid die voor ons ligt. Vaak is daar te weinig tijd voor vrijgemaakt.

Paul Moers heeft directiefuncties vervuld bij Unilever en Ahold, heeft strategie les gegeven aan de Universiteit van Copenhagen, schrijft managementboeken en is strategisch adviseur voor een brede groep van bedrijven en sectoren. www.paulmoers.nl  06-51060227